fot. Alta Badia Wine Ski Safari

Restauracje w czołowych ośrodkach narciarskich prześcigają się dziś w gromadzeniu drogich „ikonicznych” butelek z całego świata. Tymczasem wiele sławnych kurortów leży na wyciągnięcie ręki od intrygujących rejonów winiarskich. Mamy nadzieję, że przewodnik po lokalnych górskich winach przyda się przed narciarskim urlopem!

Tomasz Prange-Barczyński

Stok narciarski położony na północnym stoku góry Tokaj dzieli zaledwie 700 metrów od znanej winnicy Szerelmi. Kolejny znajdziecie na przedmieściach Sátoraljaújhely – i choć czołowe siedliska regionu zajmują zbocza pasma szumnie zwanego Górami Zemplińskimi, trudno nazwać tokaje winami górskimi. Nie brak jednak w Europie regionów i apelacji położonych na dużej wysokości, w pobliżu stacji narciarskich. Pochodzą stąd wina o prawdziwie „górskim” charakterze: lżejsze, jeśli idzie o alkohol, bogatsze w kwasowość, zazwyczaj też wyraźnie mineralne, przede wszystkim zaś „osobne”, o wyraźnie zaznaczonej osobowości. Często też robionych z endemicznych oryginalnych odmian. Gdzie ich szukać?

Włochy

Alto Adige/Valle Isarco (Eisacktal)

Gros winnic Tyrolu Południowego zajmuje tereny w rozległej dolinie między Merano, Bolzano a granicą regionu w okolicach Magrè. Nawet jeśli część parceli znajduje się na skalnych półkach, kilkaset metrów powyżej lustra Adygi, daleko stąd do większości dużych wysokogórskich ośrodków narciarskich. Do wyjątków należy dolina rzeki Isarco. Winnice leżą tu na zboczach wokół miejscowości Chiusa i dalej na północ, wokół Bressanone i sąsiednich Varny i Novacelli. Winnice sięgają nawet 850 m n.p.m. Winogrodnicy uprawiają tu przede wszystkim odmiany białe, często praktycznie nieznane w południowej części Alto Adige. To m.in. sylvaner, müller-thurgau, riesling, grüner veltliner oraz szczep, który w ostatnich latach wyrósł na prawdziwą lokalną gwiazdę, czyli kerner. Z czerwonych najlepiej czuje się tu pinot noir. Rzadko spotykaną specjalnością jest klausner laitacher, kupaż schiavy, portugiesera, lagreina i pinot noir robiony wokół Chiusy.

Ośrodki narciarskie w pobliżu: Plose, Kronplatz, Alpe di Siusi, Val Gardena

Alto Adige/Valle Venosta (Vinschgau)

Dolina Venosty leży w górnym biegu Adygi, na zachód od Merano. 35 ha winnic wokół miejscowości Castelbello, Laces, Naturno, Parines i Silandro porasta skalne tarasy. Winorośl często rozpięta jest na tradycyjnych pergolach. Mało tu pada, jak na górski rejon, a winogrady mają świetną południową ekspozycję. Z doliny pochodzą jedne z najlepszych w Alto Adige rieslingów. Sprawdzają się tu także pinot blanc i gris, gewürztraminer, chardonnay, kerner, müller-thurgau, sauvignon, a z czerwonych schiava i pinot noir. Prawdopodobnie tylko tu spróbujecie win ze starej zapomnianej białej odmiany frauler. W Venoście nie ma spółdzielni, dominują małe rodzinne winiarnie. Powstają tu m.in. wina pod marką Castel Juval, zamku należącego do najsłynniejszego żyjącego człowieka gór, Reinholda Messnera.

Ośrodki narciarskie w pobliżu: Maso Corto, Ortler

Trentino

Poza nieznacznym zwężeniem Doliny Adygi między Magrè a Mezzacoroną łatwo przeoczyć granicę dzielącą Tyrol Południowy i Trentino. Tymczasem na przestrzeni kilku zaledwie kilometrów zmienia się doprawdy wiele: przede wszystkim język (z niemieckiego na włoski) i odmiany winorośli.

Trentino ma dziś kilka twarzy. Najważniejsze to obejmująca cały region apelacja Trento DOC dla win musujących robionych metodą tradycyjną oraz subregion Pianura Rotaliana między Mezzacoroną a Mezzolombardo, gdzie powstają wybitne wina czerwone z lokalnego teroldego. Na pnących się na ponad 800 m n.p.m. zboczach doliny Valle di Cembra powstają jedne z najlepszych win, jakie można w ogóle zrobić ze szczepu müller-thurgau. W położonej pośród gór Valle dei Laghi wokół jeziora Toblino robi się zaś ciekawe słodkie vin santo bazujące na lokalnej białej specjalności – nosioli. Jeszcze kilkanaście lat temu odmiana ta była źródłem tanich neutralnych win marketowych – dziś sięgają po nią najwybitniejsi lokalni naturaliści. Kolejna lokalna gwiazda to marzemino, czerwony aromatyczny szczep uwieczniony przez librecistę Mozarta w Don Giovannim. Z drugiej strony nie brak w okolicach Trydentu winiarzy, którzy potrafią tu zrobić doskonałe i długowieczne wina z odmian bordoskich.

Ośrodki narciarskie w pobliżu: Val di Fiemme, Madonna di Campiglio

Valtellina

W swoim najdalej na północ wysuniętym fragmencie Lombardia dotyka wysokiej ściany Alp Retyckich. Winorośl rośnie tu w dramatycznej scenerii u stóp szczytów tak wysokich jak Monte Disgrazia (3678 m n.p.m.). Same uprawy znajdują się między 300 a 700 m n.p.m. Jedynym uprawianym w Valtellinie szczepem jest nebbiolo, zwane lokalnie chiavennasca. W górskich warunkach daje ono wina lżejsze i jaśniejsze niż w piemonckich apelacjach Barolo i Barbaresco. Podstawowa apelacja to DOC Valtellina Rosso. Status DOCG mają Valtellina Superiore oraz Sfursat (Sforzato) di Valtellina; to ostatnie powstaje z podsuszonych gron. Na etykiecie win klasy superiore znaleźć można doprecyzowaną nazwę jednej z sześciu podstref: Maroggia, Sassella, Grumello, Inferno lub Valgella.

Ośrodki narciarskie w pobliżu: Bormio, Livigno

Val d’Aosta

Alpejska dolina zajmuje północno-zachodni róg Italii i graniczy ze Szwajcarią i Francją. Otoczone najwyższymi alpejskimi szczytami winnice rosną tu na stokach powyżej brzegów rzeki Dora Baltea, na rekordowej, jeśli idzie o Europę, wysokości dochodzącej do 1300 m n.p.m. Mimo to lata są w Aoście suche i gorące. Na niewielkim obszarze ok. 470 ha wyodrębniono kilka podstref: Arnad-Montjovet, Chambave, Donnas, Enfer dʼArvier, Morgex et de la Salle, Nus i Torrette. Uprawia się w nich zaskakująco dużo odmian międzynarodowych, włoskich (nebbiolo), francuskich (gamay), szwajcarskich (petite arvine). Przede wszystkim jednak warto zwrócić uwagę na miejscowe. To petit rouge, fumin, vien de nus z czerwonych oraz prié blanc, z której robi się lokalną specjalność, białe wino blanc de morgex.

Ośrodki narciarskie w pobliżu: Breuil-Crevinia, Courmayeur-Monte Bianco, Pila Aosta, La Thuile, San Bernardo

Narty opodal winnic

Alpy nie są jedynymi górami we Włoszech, gdzie można szusować w pobliżu winogradów. Zupełnie niezłe ośrodki narciarskie (Campo Imperatore i Prato Selva) znajdziemy w Apeninach, w okolicach ich najwyższego szczytu Gran Sasso w Abruzji. Stąd do najbliższego producenta montepulciano można dojechać w godzinę. Monte Amiata, widoczna z większości winnic toskańskich apelacji Vino Nobile di Montepulciano oraz Brunello di Montalcino, wyposażona jest w 8 wyciągów. Wytyczono tam 10 km tras. Jeździć można też na obfitującym w genialne wina czynnym sycylijskim wulkanie Etna. Działają tam dwa ośrodki: Linguaglossa (cztery wyciągi, 10,3 km tras) i Nicolosi (pięć wyciągów, 6,3 km).

Szwajcaria

Vaud

Spektakularny region zajmuje północno-wschodni brzeg Jeziora Genewskiego między Lozanną a Montreux oraz odcinek doliny Rodanu, nim rzeka zniknie w toni jeziora. Część ta, objęta granicami apelacji Chablais, leży praktycznie u podnóża stoków narciarskich. Pnąca się dramatycznie w górę kolejka z Aigle przecina winnice, by dowieźć sportsmenów bezpośrednio do wyciągów. Część nad jeziorem to położone na tysiącach skalnych tarasów Lavaux. Vaud jest królestwem białej odmiany chasselas, która osiąga tu szczyty swych możliwości. Pośród win czerwonych popularne są gamay, pinot noir oraz gamaret – stworzona w roku 1970 krzyżówka gamay i reichensteinera.

Ośrodki narciarskie w pobliżu: Leysin, Les Diableretes/Villars

Valais

Najdalej na zachód wysunięte winnice Walezji leżą – wobec Chablaise – na przeciwległym brzegu Rodanu, tuż obok Jeziora Genewskiego (Bas-Valais). Najważniejsze uprawy znajdują się jednak między Martigny, gdzie rzeka wykonuje dramatyczny zwrot ku północy, a Leuk (Valais Central). Tu, w głębokiej dolinie otoczonej trzytysięcznikami winnice leżą zazwyczaj na wysokości ok. 450‒800 m n.p.m., choć w okolicach Visperterminen (Haut-Valais) sięgają nawet 1100.

Winnice Walezji liczą ponad 4800 ha, co oznacza, że w regionie powstaje jedna trzecia szwajcarskich win. Uprawia się tu ponad 70 odmian. Najważniejsze to pinot noir, gamay, syrah, cornalin, humagne rouge, merlot, gamaret i diolinoir (czerwone) oraz chasselas, petite arvine, savagnin blanc, chardonnay i pinot gris (białe). W Saillon w Valais Central znajduje się najmniejsza winnica świata, Vigne à Farinet, oficjalnie zarejestrowana jako osobne siedlisko. Liczy nieco ponad półtora metra kwadratowego i rosną w niej trzy krzewy winorośli. Każdego roku „pracują” przy nich celebryci ze świata sportu i kultury, m.in. Claudia Cardinale, Zinédine Zidane, Roger Moore, Michael Schumacher, Jane Birkin czy Gilbert Bécaud.

Ośrodki narciarskie w pobliżu: Portes du Soleil, Vier Täler, Crans-Montana, Zermatt, Saas-Fee, Aletschgebiet

Hiszpania

Pireneje

Leżące blisko południowych stoków Pirenejów DO Somontano było gwiazdą kilku sezonów i naprawdę modną apelacją w pierwszej dekadzie XXI wieku. Kryzys zweryfikował wielkie ambicje i projekty niektórych inwestorów, co nie oznacza że wokół Barbastro nie powstają nadal dobre wina. Nazwa oznacza po polsku „pod górami”, co doskonale oddaje charakter tego aragońskiego rejonu.

Apelacja dzieli się na trzy podstrefy: górską, podgórską i równiny. Winnice leżą między 350 a 1000 m n.p.m. Wina robi się tu z szerokiej gamy szczepów międzynarodowych i odmian hiszpańskich, takich jak tempranillo czy garnacha. Do tego dochodzą lokalne specjały, jak biały alcañón czy czerwone moristel i parraleta. O górskim charakterze można mówić też w przypadku podapelacji Pallars. To najdalej na północ wysunięta strefa wyspowa leżąca na wschód od Somontano. Stąd niedaleko już do narciarskich stacji w Andorze.

Ośrodki narciarskie w pobliżu: Val d’Aran/Baqueira, Cerler, Andora

Narty opodal winnic

Andaluzja z pewnością nie jest ojczyzną win górskich. Winnice w okolicach Jerez czy Málagi leżą relatywnie nisko i cieszą się ciepłym śródziemnomorskim klimatem. Wystarczy jednak godzina jazdy autem, by znaleźć się w imponującym ośrodku narciarskim Sierra Nevada. Jego dolna stacja leży na wysokości 2100, górna zaś aż na 3282 m n.p.m. 17 wyciągów daje dostęp do 107 km tras. Niestety, w większości tamtejszych barów i restauracji zamiast kieliszka sherry czy montilli-moriles dostaniecie raczej rioję lub verdejo z Ruedy.

Austria

Karyntia i Bergland

Slajd oficjalnej prezentacji austriackiego winiarstwa zawiera mapę z linią dzielącą kraj na dwie strefy: wino na wschodzie, narty na zachodzie. Jedynym poważnym regionem, w którym równocześnie uprawia się winorośl i prowadzi wysokogórskie stacje narciarskie, jest Styria. Ale i tu z ośrodka Schladming-Dachstein do Gamlitz w DAC Südsteiermark jest ponad 200 km.

W tej sytuacji najbardziej górskimi winami Austrii pozostają te tłoczone w Karyntii. Czyli regionie, który najczęściej w ogóle nie występuje w przewodnikach winiarskich. 215 ha winnic koncentruje się wokół Längsee oraz zamku Hochosterwitz w pobliżu Sankt Veit, Feldkirchen i Klagenfurtu. W uprawach dominują pinoty, choć białe wina robi się też z sauvignon blanc, rieslinga i traminera, czerwone zaś z zweigelta. Bergland, jak określa się część Austrii niebędącą Weinlandem, obejmuje też 73 ha w Górnej Austrii, 12 w Tyrolu, 5 w Vorarlbergu. Jest też 0,06 ha (sic!) w Salzburgu, w siedlisku Grossgmain am Untersberg, gdzie rośnie frühroter veltliner. Co roku powstaje tu ok. 500 butelek tego specjału w cenie, bagatela, 40 euro za flaszkę.

Ośrodki narciarskie w pobliżu: Bad Kleinkirchheim