fot. Mario la Pergola / Unsplash

Rioja to najsłynniejszy winiarski region Hiszpanii, jedna z dwóch apelacji (obok Prioratu) o najwyższym statusie Denominación de Origen Calificada. Podstawową odmianą jest tu tempranillo, na które przypada 75 proc. nasadzeń.

Inka Wrońska

Region Rioja leży w północnej Hiszpanii; rozciąga się na nieco ponad 100 km wzdłuż rzeki Ebro między gminą Tormantos i miastem Alfaro. Powstające tu wina – w olbrzymiej większości czerwone, choć są też białe, różowe i musujące – charakteryzują się owocowością, świeżością, średnim ciałem i dobrą strukturą dojrzałych tanin.

Rioja: historia

Rioja jako pierwszy region winiarski Hiszpanii (już w 1925 roku) otrzymała status DO. W 1991 uzyskała – także jako pierwsza – status najwyższy, czyli DOCa (Denominación de Origen Calificada). W regionie winorośl uprawiano już 2000 lat temu, ale sukces na skalę europejską i światową związany był z plagą filoksery we Francji. Pojawili się tu wówczas nie tylko handlarze z Bordeaux, którzy przybywali, aby kupować wino, ale też francuscy winemakerzy. Od tamtego czasu datuje się sympatia miejscowych winiarzy do dojrzewania win w dębie, z czego Rioja słynie do dziś.

Rioja w liczbach

W regionie winorośl uprawiana jest na 66 tys. ha podzielonych między trzy wspólnoty autonomiczne – La Rioję, Kraj Basków i Nawarrę. Działa tu około 600 winiarni. Rocznie powstaje niemal 300 mln litrów wina. Ogromna większość – 90 proc. – to wina czerwone.

Subregiony w regionie Rioja

Region dzieli się na trzy okręgi. Rioja Alavesa to część regionu położona na północny-wschód od Ebro, w Kraju Basków. Winnice są tu niewielkie, często tarasowe. Jeśli chodzi o gleby, przeważa wapień ilasty. Klimat jest łagodny, pozostaje pod wpływem Atlantyku. Rioja Alta (na zachodzie) to największe na świecie skupisko starych, często ponadstuletnich winnic. Gleby są wapienne, gliniaste i aluwialne. Także i tu panuje klimat atlantycki, z łagodnymi temperaturami zimą i latem oraz umiarkowanymi opadami. Największym subregionem jest Rioja Oriental (dawniej Baja). Dominują tu duże winnice, zimy są chłodniejsze, a lata gorętsze, niż w dwóch pozostałych okręgach. Rioja Oriental to najcieplejsza, a zarazem najbardziej sucha część całego regionu. Gleby: gliniaste bogate w żelazo, oraz aluwialne.

Szczepy

W sumie w regionie uprawia się 14 odmian. Najpopularniejszą czerwoną (75 proc. nasadzeń) jest tempranillo, będące zarazem najważniejszym szczepem całej Hiszpanii. Ponadto uprawiane są: graciano – często kupażowane z tempranillo, do blendów wnosi intensywną kwasowość, mocne taniny, aromaty owocowe (truskawki, czereśnie) oraz przyprawowe (goździki, pieprz) – garnacha (w kupażach dodaje owocowości i łagodzi taniny), mazuelo (cariñena) i maturana tinta.

Jeśli chodzi o odmiany białe, główną jest viura (lokalny wariant macabeo). Daje wina o aromatach cytryny, brzoskwiń, grejpfrutów, białych kwiatów, migdałów. W regionie uprawiane są także – na mniejszą skalę – pełna garnacha blanca, aromatyczna malvasía riojana, maturana blanca i tempranillo blanco, a z międzynarodowych: chardonnay i sauvignon blanc. Białe wina z regionu Rioja stanowią 7-8 procent ogólnej produkcji.

W regionie powstają też wina różowe (rosado) oraz musujące – apelacja Cava DO pozwala na produkcję cavy w regionie Rioja. Tu najczęściej robi się ją z viury.

Kategorie win z regionu Rioja

Zostały prawnie zdefiniowane w 1925 roku, czyli po tym, jak Rioja uzyskała status DO.

Cosecha (po hiszpańsku słowo to oznacza zbiory), joven (młode), generic (ogólne)

Wina nieprzeznaczone do starzenia, proste, świeże, owocowe, z reguły z bieżącego rocznika, najwyżej z rocznika poprzedniego. Większość z nich nie dojrzewa w dębie lub pozostaje w beczkach tylko przez krótki czas. Czasami określenie cosecha może być jednak mylące: niektórzy winiarze określają tak swoje wina starzone w dębie, jednak z innych przyczyn (czasami przez świadomą decyzję producenta) nie spełniające wymogów wyższych kategorii.

Crianza

Jeśli chodzi o wina czerwone, kategoria crianza zakłada starzenie przez co najmniej 12 miesięcy w beczce i 12 w butelce. Wina białe i różowe muszą dojrzewać w beczce co najmniej pół roku. Charakterystyczna dla tej kategorii jest równowaga między aromatami owocowymi i tymi pochodzącymi z beczki.

Reserva

Wina czerwone muszą spędzić co najmniej 12 miesięcy w beczce i 24 w butelce. Białe i różowe dojrzewają co najmniej 2 lata, z czego minimum 6 miesięcy w beczce. „Wina z kategorii reserva są zwykle bardziej złożone, ponieważ mają trzy rodzaje aromatów: owocowy (pierwotny), drzewny (wtórny) i wynikający z dojrzewania, taki jak tytoń, skóra, trufla itp.” – czytamy na stronie Consejo Regulador DOCa Rioja.

Gran reserva

Wina czerwone starzone są minimum przez 5 lat, z czego co najmniej 24 miesiące w beczce i 24 w butelce. Białe i różowe dojrzewają co najmniej 4 lata, z czego na beczkę przypada minimum 6 miesięcy. Czerwone wina w tej kategorii są złożone, intensywne, z dobrze wtopioną beczką i konfiturowym owocem; eleganckie i wyrafinowane, z dużym potencjałem starzenia. Białe gran reservy – potężne, o nutach miodowych, lipowych, intensywnych aromatach beczkowych – są rarytasem dla koneserów i nierzadko osiągają bardzo wysokie ceny.

Rioja: z czym ją pić?

Czerwone rioje, zwłaszcza z kategorii crianza, dobrze komponują się, co naturalne, z hiszpańską kuchnią – świetnie pasują do dań z dodatkiem papryki pimentón. Patatas a la riojana (gulasz z ziemniaków i chorizo) czy gotowana ośmiornica po galicyjsku (pulpo a la gallega),przyprawiona oliwą, solą i papryką – to tylko przykłady dań, które na pewno ucieszą się z towarzystwa dobrej crianzy. Kiełbasy chorizo i sobrasada też stanowią dla crianzy dobrą parę.

Warto pamiętać, że rioja lubi kulinarnie wyjść także poza granice Hiszpanii. Można ją podać do ostrych dań typu curry, tajine, chili. Będzie niezła do węgierskiego gulaszu, a Fiona Beckett na łamach Decantera poleca crianzę do cassoulet.

Poważniejsze rioje – z kategorii reserva i gran reserva – będą pasowały do dziczyzny, osso buco, pieczonego drobiu, tłustej wieprzowiny, a także steków wołowych, zwłaszcza z polędwicy. Reservy są świetne jako para dla twardych, intensywnych w smaku serów owczych, takich jak manchego czy idiazabal z Hiszpanii lub pecorino z Włoch.

Młode, białe, niebeczkowe wina z regionu Rioja pasują do sałatek, owoców morza, tapas. Młode czerwone – ze względu na obecne w nich pomidorowe nuty – do pizzy czy makaronów w pomidorowych sosach.

Białe rioje dojrzewające w dębie można podać do tłustych ryb, a także wieprzowiny, cielęciny, kurczaka, a nawet jagnięciny. W kuchni wegańskiej – do pieczonych warzyw, m.in. dyni, papryki, pasternaku czy korzenia pietruszki.

Jak kupować roję?

Podpowiada Wojciech Bońkowski MW:

1. Jeśli nie lubisz beczki, kup inne wino, bo rioja niemal zawsze pachnie mocno dębiną.

2. Alta expresión, czyli wypasione butelki po 150–400 zł, rzadko są warte swoich cen. Dlatego lepiej kupić dobrą reservę za 80–100 zł.

3. Nie zapomnij o winach białych i różowych, zwłaszcza że najlepsze z nich są bardzo ciekawe.

PS Jeśli chcecie wiedzieć, jakie roczniki były najlepsze dla win z regionu Rioja, odwiedźcie stronę Consejo Regulador DOCa Rioja. Zdradzę tylko, że ostatnim określanym jako „excellent” był 2019.