Gęsta, jedwabista faktura, hiperdojrzały owoc, harmonia, elegancja, ale i niewątpliwa tężyzna i obfitość. Zmiana stylistyczna w Bordeaux stała się faktem. Wiele win z tamtejszych prestiżowych apelacji smakuje luksusowo (bez „jakby”), choć zdecydowanie inaczej, niż w czasach, gdy zaczynałem sięgać po żyrondzkie mieszanki cabernetów i merlotów trzy dekady temu.
Tekst i zdjęcia: Tomasz Prange-Barczyński
Degustacja wchodzącego na rynek rocznika 2021 przygotowana przez Union des Grands Crus de Bordeaux na targach ProWein w Düsseldorfie wiosną tego roku przyciągnęła spory tłumek kupców i krytyków winiarskich. Nie było wprawdzie tuzów z Wielkiej Piątki, ale nie brakowało co najmniej paru posiadłości gwiazdorskich. Swoje młode wina prezentowały też châteaux, do których najlepiej pasuje określenie „solidne”. I dobrze, bo to wciąż producenci win dostępnych także dla normalnych enofilów, a nie wyłącznie oligarchów z bliższego i dalszego Wschodu. Próbowałem tych win ze smakiem i niewątpliwą przyjemnością. Ale i z pewnym zdziwieniem.
Rocznik 2021
To nie był najłatwiejszy sezon nad Żyrondą. Wiosenne przymrozki, deszcze, gradobicia, wiele dni pochmurnych, to tylko niektóre wyzwania, przed którymi stanęli winogrodnicy, a potem enolodzy w Bordeaux. Warto pamiętać, że winobranie odbywało się wciąż w reżimie covidowym. Tuż po kampanii en primeur, wiosną 2022 roku krytycy podkreślali jednak, że dzięki wielkiemu ludzkiemu wysiłkowi i odpowiedniej selekcji znów udało się zrobić w regionie wina wysokiej klasy, nawet jeśli zbiór okazał się o ok. 10 proc. mniejszy, niż zwykle. Podkreślano, że na tle roczników z końca drugiej dekady obecnego stulecia, 2021 przypominał raczej stylem wiek XX. Georgie Hindle z Decantera napisała wręcz o powrocie do „chłodnego klasycyzmu”.
Mimo tych zapowiedzi wiele win degustowanych w Düsseledorfie wydało mi się bardzo szczodrych. Czuło się wysoką jakość i dojrzałość owocu, elegancką grę z beczką, wysoką jakość winifikacji. Tyle, że… niektóre smakowały jak – skądinąd świetne – wina z Maipo czy Napa Valley. Owo nowoświatowe bogactwo bywało niekiedy uderzające i przyznaję, że w degustacji w ciemno miałbym poważny problem, by wskazać, z której półkuli (północnej czy południowej, wschodniej czy zachodniej) pochodzą niektóre z próbek. Na szczęście żadnemu nie brakowało dobrej, równoważącej kwasowości, wyraźnie podnoszącej „współczynnik pijalności”.
Z flitrem czy bez?
Bordeaux, a zwłaszcza najlepsze gminy Médoc, Graves i Prawego Brzegu, to jeden z najlepiej technicznie wyposażonych regionów winiarskich świata. Zmiana zaczęła się jeszcze w latach 90. ubiegłego stulecia, gdy zrewolucjonizowano metody winobrania. Kiedyś w château meldowała się po prostu zamówiona na konkretny dzień ekipa zbieraczy, często z Hiszpanii, która wykonywała metodycznie, rząd po rzędzie, swoją pracę – szybko i sprawnie, bo w kolejce czekała już następna posiadłość. Część owoców była w stanie optymalnej dojrzałości, część jeszcze niedojrzała, a część już przejrzała. Wszystko lądowało w jednej kadzi fermentacyjnej. W chłodniejszych rocznikach (a te występowały w przeszłości w regionie leżącym w końcu niedaleko Atlantyku) wina bywały za młodu kostyczne, niekiedy wręcz zielone.
Michel Rolland, który w latach 1970. założył laboratorium konsultacyjne w Libourne na Prawym Brzegu zaczął te praktyki powoli zmieniać. To m.in. dzięki jego radom owoce zaczęto zbierać bardziej selektywnie. Z czasem w sukurs winogrodnikom przyszły zdjęcia lotnicze, dzięki którym można było wyznaczać w parcelach strefy gotowe do zbioru. Na pozostałe krzewy trzeba było zaczekać. Stoły selekcyjne, a z czasem też filtry optyczne (urządzenia opracowane we Włoszech do selekcji pomidorów), dzięki którym kontrolowano cały zbiór sprawiły, że winifikacji poddawano wyłącznie grona optymalnej jakości. Wina stały się lepsze. Zmienił się jednak ich charakter. Zmieniła się też cena.
Smak starego médoka
Nie chcę stawać w obronie starego czy fascynować się bezkrytycznie nowym. Obiektywnie wszak współczesne bordeaux jest dużo bardziej pijalne także za młodu, niż wina sprzed kilku dekad. Z drugiej strony, wielokrotnie doświadczyłem, dzięki uprzejmości właścicieli licznych châteaux, możliwości zdegustowania win kilkunasto- czy wręcz kilkudziesięcioletnich. Podanie starego rocznika należało do rytuału, ale też uwiarygodniało winiarza działającego, bądź co bądź, w regionie słynącym właśnie z długowiecznych vins rouge. Owa długowieczność była i jest wręcz znakiem firmowym Bordeaux i jedną z cech, za którą płaci się niebotyczne pieniądze.
Degustacje te były zwykle zaskakujące. Wina z „atlantyckich”, jak byśmy dziś powiedzieli, roczników – czytaj chłodnych i deszczowych – zdawałoby się chude i cienkie, nie przekraczające nigdy 12,5 proc. alkoholu, wykazywały się niesamowitą żywotnością i elegancją. Po 20-30 latach były w szczycie swych możliwości, a zachwyty nad nimi nie wynikały wcale z fascynacji odległą w czasie datą na etykiecie, ale smakiem. Czy współczesne medoki i pomerole, efektowne i pyszne już w 3-4 roku życia też będą tak dobre za kilka dekad? A może wcale nie trzeba ich trzymać tak długo? Wiele tych z rocznika 2021 piłbym z przyjemnością już wkrótce.
Oto mój subiektywny wybór dwóch tuzinów trzyletnich obecnie grands crus:
95 Château Canon La Gaffelière, Saint-Emillion Grand Cru
94 Château Pavie Macquin, Saint-Emillion Grand Cru
94 Château Cantenac-Brown, Margaux
94 Château Pape Clément, Pessac-Léognan
94 Château Smith Haute Lafitte, Pessac-Léognan
94 Château Valandraud, Saint-Emillion Grand Cru
94 Château Lagrange, Saint-Julien
94 Château Phélan-Ségur, Saint-Estephe
93 Château Le Gay, Pomerol
93 Château La Croix de Gay, Pomerol
93 Château Gazin, Pomerol
93 Château Rauzan-Ségla, Margaux
93 Château Prieuré-Lichine, Margaux
93 Château Labégorce, Margaux
93 Château Lascombes, Margaux
93 Château Kirwan, Margaux
93 Château Dauzac, Margaux
93 Château Desmirail, Margaux
93 Château Branaire-Ducru, Saint-Julien
93 Château Langoa Barton, Saint-Julien
93 Château Léoville Barton, Saint-Julien
93 Château Gloria, Saint-Julien
93 Château Clerc Milon, Pauillac
93 Château Latour-Martillac, Pessac-Léognan
