San Gimignano to zabytkowe miasto w sercu Toskanii. W sezonie i poza nim oblegają je tysiące turystów. Powodów jest kilka: przypominające drapacze chmur średniowieczne wieże, rzekomo najlepsze we Włoszech lody w Gelaterii Dondoli, freski Lippo Memmiego… Ja przyjeżdżam tam na wino. Białe.
Tekst i zdjęcia: Tomasz Prange-Barczyński
Mało kto, poza lokalnymi winiarzami, pamięta, że Vernaccia di San Gimignano stała się w 1966 roku pierwszą we Włoszech apelacją DOC. Być może sprawił to wyjątkowy smak białego toskańskiego wina, być może jego historyczne konotacje. W końcu wspominał o nim sam Dante. W Boskiej Komedii, wskazując papieża Marcina IV, pisał: […] a ta twarz poza nim, bardziej od innych naznaczona, miała święty Kościół w ramionach, była z Tours i oczyszcza głodem węgorze Bolseny i vernaccię (Czyściec, Pieśń XXIV; tłum. Jarosław Mikołajewski).
Alighieri wiedział o czym pisze. 8 maja 1300 roku przybył do San Gimignano jako poseł gwelfów z Florencji, by odwodzić miasto od koalicji ze Sieną. Na pamiątkę wizyty obszerny hol w Palazzo Pubblico, w którym doszło do spotkania, nazwany został imieniem poety-polityka. Salę Dantego w 1317 roku Lippo Memmi ozdobił imponującym freskiem Maestà. Jeszcze wcześniej, bo w 1276 roku, odmianę wychwalano w dokumencie podatkowym Ordinamenti di Gabella.
Toskański autochton
Nazwa szczepu pochodzi prawdopodobnie od łacińskiego vernaculus, czyli „miejscowy”. We Włoszech uprawia się kilka różnych vernaccii, m.in. vernaccię di oristano na Sardynii, jednak żadna nie ma sławy takiej jak vernaccia di san gimignano. Współczesne czasy okazały się dla wina z Miasta Wież mniej łaskawe. Najpierw, w czasach gdy w Italii rządziła ekonomia ilości, lokalna vernaccia musiała ulec rozpowszechnionemu w całej Toskanii trebbiano. Gdy na przełomie tysiącleci producenci szukali ambitniejszych odmian na wina białe, sięgali raczej po międzynarodowe chardonnay i sauvignon blanc. Vernaculus miał z nimi szanse raczej nikłe. Tym bardziej warto zwrócić uwagę na wysiłki miejscowych producentów, którzy od co najmniej dekady pracują nad wskrzeszeniem sławy vernaccii. Przede wszystkim zaś koncentrują się na poprawie jej jakości.
Zbuntowana królowa
Renesansowi vernaccii towarzyszy udana akcja promocyjno-marketingowa. Nowy rocznik został zaprezentowany najpierw dziennikarzom, a potem miłośnikom wina w trzecim tygodniu maja tego roku w czasie festiwalu Regina Ribella (zbuntowana królowa). Władze lokalnego konsorcjum chciały w ten sposób podkreślić, że vernaccia di san gimignano nie jest winem drugiej jakości w regionie słynącym przede wszystkim z czerwieni, a właśnie Białą Królową w krainie Czerwonych Królów.
Na głównych placach San Gimignano: Piazza della Cisterna i Piazza del Duomo, stanęły stoiska 37 winiarzy. Grała muzyka. W restauracjach i winiarniach organizowano warsztaty z łączenia vernaccii z potrawami. Zanim jednak miasto zamieniło się w wielką salę degustacyjną, my, krytycy winiarscy, mieliśmy okazję w salach Galerii Sztuki Współczesnej zapoznać się z VDSG 2023. Poniżej moi faworyci.
Sześć młodych vernaccii di san gimignano, których warto poszukać we Włoszech
91 Fattoria Poggio Alloro, Il Nicchiaio 2023
Eleganckie wino o mineralnym aromacie podbitym nutami cytrusowymi. Powłóczyste, lekko oleiste, soczyste, o świetnej kwasowości. Jeszcze bardzo młode – warto je kupić, przywieźć do Polski i otworzyć za 2-3 lata.
91 Tenuta La Vigna 2023
Energetyczna vernaccia pachnąca mokrym plażowym piaskiem i cytrynami. Napięta i przyjemnie drażniąca nos. Na podniebieniu kwiatowa, grejpfrutowa, ujęta w skalną ramę. Wino krystalicznie czyste, napięte i bardzo odświeżające. Świetna jest także Etichetta Verde 2023 tego samego producenta.
90 Cesani 2023
Wino z lekką, typową dla wielu vernaccii nutą orzechową. Pachnie cytrusami, a w ustach jest oleiste, migdałowe, o świetnej cytrynowej kwasowości. Ma sporo materii, jest harmonijne, dobre dziś, jeszcze lepsze za rok czy dwa.
90 Fattoria Poggio Alloro 2023
Przenikliwy cytrusowy aromat z kwiatowym, łąkowym niuansem i akcentem włoskich orzechów. Soczyste, niemal tłuste wino o obfitej materii, zrównoważone znakomitą kwasowością. Poważny gracz do dobrej morskiej ryby z grilla.
90 Mormoraia, Suavis 2023
Świetne wino. Soczyste, o bogatej materii, ale całkowicie zrównoważone. Sporo w nim owocu, ładna oleista faktura, rześkość, a przy tym dużo świeżości i napięcia. Jedna z tych vernaccii, których podanie wyłącznie na aperitif można uznać za faux-pas.
90 Poderi Arcangelo, Madama Dorè 2023
Relatywnie lekka, bardzo skalna, krynicznie czysta vernaccia epatująca przede wszystkim swą niezwykłą mineralnością. Na podniebieniu idealnie gładka, krągła, subtelnie tłustawa, ale o przenikliwej kwasowości. Duży potencjał. Siostrzane wino z Arcanegelo, Primo Angelo 2023, to zawodnik nieco cięższej wagi, ale równie dobry.
Inni producenci z San Gimignano, na których warto zwrócić uwagę
Abbazia Monte Oliveto, Casa alle Vacche, Collemucioli, Fattoria San Donato, Fornacelle, Guicciardini
Strozzi, Il Colombaio di Santa Chiara, La Lastra, Macinatico, Montenidoli, Panizzi, Pietraserena, Tenuta Sovestro, Vagnoni, San Quirico, Signano, Tollena, Teruzzi, Terre di Sovernaja.
